Қостанай облысында 521 ауыл бар. Ең ірі елді мекендерде де, қалаларда да су құбырын пайдаланады. Әр үйге су тартылған. Мұнда облыстағы ауыл тұрғындарының үштен екісі өмір сүреді, бірақ бұл жалпы ауыл санының 33%-і ғана. Қалғандары ұңғымалардан ішеді, тазартылмаған суды өзеннен немесе қазаншұңқырлардан тікелей алады, кейбірі суды тасып ішеді.

Біз Александропольге бара жатырмыз. Бұл – Қостанай облысы Федоров ауданының шағын ғана ауылы. Аудан орталығынан 5 шақырым, облыс орталығынан 65 шақырым қашықта жатыр. Ауылдың жолы жаман емес. Анау айтарлықтай терең шұңқырларды кездестірмейсіз. Салыстырмалы түрде айтсақ, кез келген көлік сағатына 40 шақырым жылдамдықпен еш кедергісіз жүре береді.

Біз ауылға Су күні келіп жеттік. 227 тұрғыны бар Александропольге ауыз су аптасына екі рет: сейсенбі және жұма күндері жеткізіледі. Су күні келгенде Александрополь тұрғындары шелектерін алып, ақшаларын дайындап отырады. Әрбір құтыға 38 литр су ала аласыз. Оны толтыру үшін сізге 75 теңге төлеу қажет.

Құтылар әр көшенің бойында, жол жиегінде тұрады. Кейбір көршілер бірігіп, үлкен ыдысқа су құйып алады. Бұл су таситын көліктерге де тиімді: жол бойына көп тоқтап, уақыт жоғалтпайды. Осы ретте көліктерге де сын айтылады. «Әр бұрышта сынып қала береді», - дейді ауыл тұрғындары.

Нұргүл Бекентаеваның үйі шет жақта орналасқан. Оның Александропольде тұрғанына 6 жылдан асты. 2 және 4 жасар екі баласы бар. Жолдасы үнемі іс-сапарларда жүреді. Бұл жыл олар үшін су таситын көліктерді күтумен есте қалды.

Биыл билік өкілдері Александропольде су тазалау пунктін қоюға уәде беріп отыр. Ауылға Федоров ауылы жағынан су тартқыш құрылғысы жүргізілмек, сөйтіп, адамдардың кез келген уақытта ауыз су сатып алуларына мүмкіндік бар.

Федоров ауданының ТКШ, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Ілияс Бектабанов тазалау пункттері тәулік бойы жұмыс істейтін болады деп болжайды. Әр бекетке оператор бекітіледі.

«Операторсыз жағын да қарастырдық, орнына автоматтандырылған пункт қойғымыз келді, бірақ ауылдар үшін мұны орнату қиынға түседі. Оның үстіне вандализм де бар. Сондықтан бекеттерге адам отырғызамыз»

Су тазалау пунктін ауылға кіре берістегі мектеп жанында орналастыру жоспарға алынды.

Орталық сумен жабдықтау құрылысы бойынша жобалардың құны орасан зор. 700-ге жуық адам тұратын Алтынсарин ауданының Шоқай ауылында құны 615 млн теңге тұратын су құбырын салу жоспарлануда.

Салыстыру үшін айтайық, Федоров ауданының алты ауылында су тазалайтын 6 пункттің құны бюджетке шамамен 460 млн теңгеге түседі. Ал мұнда екі есе көп халық тұрады.

Қостанай облысының 20 шағын ауылында су тазарту пункттерін орнату жоспарланған. Кезекте барлығы 71 елді мекен бар. Су тазалау бекетін орнату үшін су ішуге жарамды басқа да көздердің болмауы шарт. Мұндай қондырғылардың құны әртүрлі.

Қостанай облысы әкімдігі энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы бөлімінің басшысы Ирина Феськованың пікірінше, су тазарту пункті – бұл су көзіне жалғанатын құбырды, қажет болған жағдайда тазарту нысандары мен контейнерлік типтегі тарату пунктін қамтитын тұтас кешен.

Сондықтан да әр ауылда су тарату пункттерін орнату бағасы өзгеріп отырады.
Мамандар су тарату пункттерін дамып келе жатқан немесе ірі ауылдарға орнату үшін үлкен диаметрлі су тартқыштар қажет екенін түсіндірді. Бұл алдағы уақытта магистралды құбырларды ауыстырмай-ақ, әрбір үйге су жеткізуге мүмкіндік береді.

Кейбіреулер тазалау бекеттерін орнату көп нәрсені шеше алмайды деп отыр. Бірақ, ауылдықтардың басым бөлігі ұңғымалар мен құдықтардан су ішіп отырғанда, мұны жақсы шешім деуге келеді. Қарасу ауданының Амангелді ауылында – 700-ден астам, сол ауданның Люблинка ауылында – 900-ге жуық адам тұрады. Мұнда халық саны баяу, бірақ бірқалыпты өсіп келеді. Олар да суды тазалау пункттеріне қосылуға ниетті.

Федоров ауданы жобаларды бірден алты ауылда (бағдарламадағы кенттердің ең көп саны) жүзеге асырмақ. Жергілікті шенеуніктер мұнымен тоқтаған жоқ. Су тарату пункттерін тағы 4 ауылда жобалау жоспарлануда: Копыченка, Трактовое, Лысановка және Затышенка.

«Ақ бұлақ», «Ауыз су» мемлекеттік бағдарламалары, кейінгі «Өңірлерді дамыту бағдарламасы» ауылдық жерлерді сумен жабдықтау мәселесін толығымен шешкен жоқ. 2020 жылға қарай, осы бағдарламаларға сәйкес Қостанай облысында ауыл тұрғындарының 80% - ы сапалы ауыз сумен қамтамасыз етілуі тиіс болатын.

Билік су тарту жүйесі құрылысынан экономикалық тұрғыда пайда көріп отыр. Дамушы ауылдардағы кәсіпорындарды сол желілерге тартуда. Сондықтан тізімде облыстың шағын ауылдарын орталықтандырылған сумен жабдықтау құрылысына үміткерлер жоқ. «Экономикалық тиімсіз», - дейді билік өкілдері. Бірақ шағын ауыл тұрғындары үшін мұндай дәлелдердің маңызы жоқ, өйткені олар, жалпақ тілмен айтқанда, шай ішу үшін қар ерітіп отыр. Ондаған ауылдар үшін су тасу көліктері тіршілік нәрінің жалғыз қолжетімді көзі болып қалады.